Sremska Rača

Selo se u prošlosti nalazilo na vrlo pogodnom mestu za trgovinu i saobraćaj. Reka Sava ovde pravi veliku okuku i stvara neku vrstu poluostrva. Tu se nekada dizala tvrđava i varoš, pa ljudi to mesto i danas zovu ”Grad”.

Nekadašnje selo Rača ležalo je dva kilometra severno od tvrđave, na onom mestu gde počinje okuka. Sa istočne i zapadne strane Sava je zapljuskivala staru Raču, da bi je na kraju preplavila zauvek.

Za vreme Rimljana između Bosuta i Rače nalazio se rimski vojnički logor. Na tom području ima tragova njihove materijalne kulture. Dok je Srem bio u sastavu feudalne mađarske države, krajem 13. veka, pominje se grad Rača sa tvrđavom. Neko vreme je pripadao plemićkoj porodici Ajnard. Kada se Ladislav Zar iz te familije pobunio protiv kralja Ladislava IV, oduzeti su mu grad i imanje Rača i dati Šomakošu Kukujevačkom.

Po izumiranju ovog feudalnog roda kralj Sigismund darovao je Raču Ivanu Moroviću. Godine 1455. Rači su pripadala ova naselja: Kukujevci, Bingula, Vizić, Ilinci, Ležimir, Martinci, Strug i Brod, gde je bio glavni prelaz preko Save.

U doba turske vladavine Sremska Rača je sredinom 16. veka bila razvijena kasaba, a prihodi od njene skele bili su značajni za državu. Godine 1578. Rača je imala pet muslimanskih mahala sa 151 kućom i hrišćansku opštinu sa 37 kuća.

Posle mira u Karlovcima 1699. godine Rača je potpala pod Austriju i u njenom sastavu je ostala do 1918. godine. Po ulasku austrijske vojske selo je naseljeno Srbima. Godine 1733. ovde je bilo 14 domova sa 62 duše. Početkom 19. veka Rača je imala oko 60 domova sa oko 500 stanovnika.

Između dva svetska rata selo je postalo poznato širom zemlje zbog čestih poplava, posebno one iz 1932. godine. Sava dere obalu na mestu gde se nalazila stara Rača i tvrđava, pa je cela račanska okuka ostala van novog nasipa. Godine 1934. selo je preseljeno pet kilometara na zapad. Pored tvrđave i stare Rače, tako je nastala, jednolično sagrađena i ekonomski slaba, nova Rača koja je ponovo stradala u Drugom svetskom ratu.

Selo od hiljadu stanovnika dalo je 60 boraca, od kojih su 25 izginuli. Napad 13 ”SS” legionarske handžar divizije čije su vojnike zvali i ”fesaroši”, 10. marta 1944. godine pretvorio je Sremsku Raču u veliko tužno zgarište sa 412 zverski pobijenih meštana, najviše dece, žena i staraca. Spomen obeležje u šumi Lisnik podseća na juli 1943. godine, kada je tu formiran Drugi sremski odred.

Broj stanovnika: 625
Nadmorska visina: 78 m
Površina: 39,3 km²
Udaljenost od Sremske Mitrovice: 50km