Mačvanska Mitrovica

Naselje je formirano na reci u čijem je zaleđu mačvanska ravnica, a na drugoj obali jedan od najstarijih gradova Panonske nizije – Sirmijum.

Mačvanska Mitrovica je istorijski i urbanistički povezana sa Sremskom Mitrovicom, jer je šest vekova bila deo antičkog Sirmijuma, razastrtog na obe strane Save. Reka se na ovom mestu račvala, a između rukavaca su postojale dve peskovite ade. Zapadna ada se zvala Kasija, a istočna Karbonarija. Dva mosta su spajala Sirmijum sa adom Kasijom, odakle je išla glavna magistrala prema Jadranu.

Rimsko brodogradilište je moglo biti na jednoj od ada, a sedište rečne ratne flotile nalazilo se u Sirmijumu, zbog obezbeđenja saobraćajnih linija i granica. Na lokalitetu “Zidine” i u okolini (danas Radnička kolonija), postoje tragovi arhitekture i pokretni spomenici materijalne kulture Rima i Vizantije.
Posle pada Sirmijuma krajem 6. veka, na ovom području se spominju Sloveni kao graditelji brodova za saveznike Avare.

U ranom srednjem veku postojalo je ovde dobro utvrđeno vizantijsko naselje. Neki naučnici smatraju da se grob slovenskog prosvetitelja Metodija nalazi na desnoj obali.

Za vladavine Mađara ovde se stvaraju dva naselja: na levoj obali reke Sv. Dimitirije – zanatski i trgovački centar i slobodni kraljevski grad, a na desnoj obali reke sv. Irinej-sedište mađarskog katoličkog biskupa i crkvene vlasti. Prema imenu crkve Sv. Dimitrija oba naselja su dobila ime Dmitrovica, kasnije Mitrovica.

U tursko doba korišćen je prelaz-skela za [eher-Dmitrovce. Po jednoj karti grofa Marsiljija iz 1699. godine, Mačva je bila puna gustih i močvarnih šuma. Po drugom planu iz 1756. godine, ucrtana je kroz šumoviti predeo rečica Žašovica (Zasavica). Ušće joj je bilo spram Sremske Mitrovice. Na obalama ove rečice, u blizini ušća, bilo je nekoliko turskih hanova. Za vreme visokog vodostaja Turci su ovu rečicu koristili za plovidbu, a redovno su održavali i saobraćaj preko Save pomoću skela, do trgovačke pijace na sremskoj strani. U Austriju su izvozili stoku, drvo i drugu robu.

Početkom 19. veka, u danima Prvog srpskog ustanka, na mačvanskoj strani je postojalo manje naselje Mala Mitrovica. Knez Miloš je to mesto proglasio za varošicu, jednu od prvih u Autonomnoj kneževini Srbiji. Varošica je bila pogranično mesto i preko nje su održavane veze sa Austrijom. Za vlade Aleksandra Obrenovića, Okrug podrinski počeo je izgradnju odbrambenog nasipa koja je trajala od 1900. do 1903. godine. Nasip je ujedno bio i drum, pa je deo kroz naselje popločan turskom kaldrmom.

Jednospratnica “ćumruk” podignuta je na istom mestu gde se nalazila turska carinarnica. Ova zgrada je korišćena do 1914. godine. Tokom Prvog svetskog rata Austrijanci su je koristili kao žitni magacin. Od 1918. godine tu se nalazila pošta, a od 1921. godine uprava Brodarske radionice.

Za vreme Kraljevine Jugoslavije varošica menja ime u Podrinska Mitrovica. Veza sa Sremskom Mitrovicom je bila stalna, a saobraćaj se odvijao pontonskim mostom. Rešenjem Ministarstva unutrašnjih poslova, od 29. februara 1941. godine, ime mesta je promenjeno u Mačvanska Mitrovica.

Početkom Drugog svetskog rata, avgusta 1941. godine, borci Mačvanskog odreda su izvršili napad na mesto i zapalili opštinsku arhivu. Mesec dana kasnije, u prvoj ofanzivi, nemačka kaznena ekspedicija je ušla u mesto i tada je veliki broj stanovnika odveden preko Jarka u koncentracioni logor. Varošicu su oslobodile jedinice 12. vojbođanskog korpusa 1. novembra 1944. godine.

Broj stanovnika: 3875
Nadmorska visina: 76 m
Površina: 2,4 km²
Udaljenost od Sremske Mitrovice: 8 km